Aan de Oude Dijk 2 in Bedum stond tot 2023 een oude woonboerderij met een veeschuur. Door ernstige aardbevingsschade moest de boerderij van Tuinderij Klein Alma worden afgebroken. Na de sloop is er archeologisch onderzoek uitgevoerd en zijn er vele bijzondere ontdekkingen gedaan, waaronder een 13e-eeuwse waterput en een massadierengraf. Vanaf 23 mei 2024 zijn een deel van de bijzondere vondsten gratis te bekijken in de bibliotheek in Bedum.
De Oude Dijk ligt ten westen van Bedum. De weg ontleent haar naam aan één van de eerste dijken die hier in de late middeleeuwen werd opgeworpen. Samen met de Wolddijk beschermden ze het dorp Bedum tegen overstromingen van de rivier de Hunze (het latere Reitdiep). Oude Dijk is één van de bijzondere boerderijplaatsen in de late middeleeuwen in Bedum.
Voorgangers huidige boerderij
Onder de betonvloer van de voormalige schuur van de boerderij troffen we een vloer van kloostermoppen aan. De kloostermoppen, bakstenen uit de late middeleeuwen, zijn waarschijnlijk in de 16e-17e eeuw hergebruikt om een stevige vloer in de schuur aan te leggen. In deze periode werd de voorganger van de huidige boerderij gebouwd, waarvan ook funderingsresten en delen van muren zijn gevonden. Bij een herbouwfase van de schuur in de 19e eeuw, zijn op de vloer van kloostermoppen bakstenen stiepen gemetseld, waarop de houten staanders van de gebinten van de schuur werden verankerd.
Kloostermoppen waren in die periode een bijzonderheid. Ze waren groot, vrij duurzaam en maakten gebouwen minder gevoelig voor brand. Bij het verwijderen van de bakstenen vloer werd duidelijk waarom de bewoners in de 16e-17e eeuw de behoefte voelden om de vloer van de schuur te verstevigen: onder de vloer bevond zich een enorme gracht, vol met vondstmateriaal uit de late middeleeuwen.
Steenhuis met grachten
De vorm en ligging van de grachten wijzen erop dat hier sprake is van een bijzonder terrein: een voormalig steenhuis-terrein. Steenhuizen werden in de 13e-14e eeuw op strategische locaties gebouwd. Het steenhuis-terrein bestond uit een hoofdterrein met aarden podium, waarop het daadwerkelijke steenhuis stond en een voorhof (zie reconstructietekening). Het geheel werd omgeven door een achtvormige gracht met dam die toegang gaf tot het steenhuis. De benedenverdieping had alleen blinde muren en was te betreden via een trap en een deur op de eerste verdieping (zie afbeelding 3, soortgelijk steenhuis). Bij acute dreiging kon de trap verwijderd worden en was het steenhuis nagenoeg onbereikbaar. Op het voorhof lagen praktische voorzieningen zoals waterputten en vermoedelijk was er ook ruimte om ambachten uit te voeren.
Leervondst
Grachten, sloten en waterputten werden in het verleden veel gebruikt als afvaldump, zo ook hier. Door de humeuze grond is het leer perfect geconserveerd gebleven. Het overgrote deel van het leer dat gevonden wordt is afkomstig van schoenen. In de afbeelding hieronder staan de aangetroffen stukken leer van de schoen. De schoen komt uit de vroege 18e eeuw en de gesp zat helaas niet meer op de schoen. In deze periode waren schoenen met een gesp ontzettend hip.
Grote hoeveelheid diergraven
Ten oosten van de schuur zijn een grote hoeveelheid diergraven gevonden. Diergraven bij een boerderij zijn op zich niet heel opvallend. Dieren stierven aan ziekten en moesten een plekje krijgen om ergens begraven worden. In dit geval gaat het echter om een groot aantal graven (circa 24), waarin allerlei soorten dieren zijn gevonden (koeien, paarden, varkens, schapen etc.). Het lijkt erop dat de dieren in één keer in een soort massagraf zijn begraven.
Er is maar één moment waarop een grote hoeveelheid verschillende dieren tegelijk sterft: tijdens een stormvloed. De bekendste stormvloed van de 18e eeuw was de kerstvloed van 1717, toen alle dijken in Hunsingo (min of meer de huidige gemeente Het Hogeland) doorbraken en een allesvernietigende vloed grote verwoestingen aanrichtte. Minimaal 1.750 mensen verdronken in dit stuk van Groningen en bijna 700 huizen werden met de grond gelijk gemaakt. Het is zeer aannemelijk dat de dieren aan de Oude Dijk slachtoffers waren van deze kerstvloed. Nadien zijn ze in een massagraf begraven.
